# dan was een
jonckman gehouden
haer eere te verbeteren
 
 
 
 

Gesien bijden hove van van Utrecht t proces hangen[de]
ongeijrendeert[?] tusschen Gijsbert ende Anthonis van
Schaijck gebroeders soe zij procederen imp[itran]ten in cas
d appel ende van requeste civil ter eenre ende
Elisabet Frans van Riebeecx d[ochte]r gedaechde
debatherende die voorsz[egde] requeste civil ter andere
zijden gesien mede het besoigne vanden comissaris
gedaen op poincten van officie bij den hove voors[zegd]
geadviseert opten ijs december lestleden mitsgaders
zeeckere somiere staet en inventaris van de naegelaten
goederen van za[liger] Marcelis Petersz van Helsum
bij partien alhier den comissaris^voorsz[egd]aengebracht t voorsz[egde]
hoff doende recht aen[?] (sonder regarde te nemen op
d[e] voorsz[egde] gequeste civil die d[e] imp[itran]ten nijet van doen
en hadden) heeft veclaert bij desen wel
geappelleert ende qualicken bij die van den gerechte
der stadt Utrecht gewesen te zijn ende doende dat
die vanden gerechte voorsz[egde] behoorden gedaen te hebben

heeft verclaert ende verclaert ende verclaert
bij desen den eijschersse in haeren eijsch sijnde ende
conclusie (beroerende den trouw) te wesen nijet
ontfanckelijk noch gefundeert absoluerende
daer van den verweerders zoe zij procederen ende
doende voorten recht pt laetste poinct vande
voors[zegde] conclusie ter eersten instan gewonen heeft
gecondemneert ende condemneert bij dese cle[em ?] verweerders
aen handen vanden eijschersse te betalen (boven
t gundt zij tot dese dach toe vanden jaerlicxen incompst
der goederen voors[zegd] ontfangen heeft (t welck zij
behouden sal die somme van zes hondert carolus
gulden eens den gulden tot twintich st[uivers] gereeckent
compenseren die costen van beijder instrantien binne[?] rerbaren[?]
actum putibus d. d. Brouxelles Canter Pauw
Sofius Ruijsch ende radelant Gepronincheert den
lesten februarij 1584
 
Die prince van oraignen grave van nassou
ende stadthouder d eerste ende andre vanden hove
ende rade provinciael georineert waer die landen van
Utrecht alle de geene die desen onse opene brieven
van sententie sullen sien ofte hooren leesen saluijt
alzoe inden jaere 1579 seecker proces ende
geschil voor die vanden gerechte der stadt Utrecht
verresen waere geweest tusschen Elisabeth Frans
van Riebeecks dochter eijschersse ter eenre ende
Marcelis Petersz[oon] van Helsum gedaechde ter

andere zijden spruijtende die voors[zegde] zaecke
buijt dien dat ik voorn[oemde] Elisabet Frans dochter
op den XIX junij anno voorsz[egd] bij een schouten buijten
dienaer in arreste hadde doen stellen alsulcke
goederen las die voorn[oemde] Marcelis Petersz[oon] van Helsum
binnen Utrecht hadde een sdeels wesende in sekere
des voorn[oemde] Marcelis huijsinge staende aende Nijeuwe
gracht binnen Utrecht mitsgaders die huijre
van selve huijsinge voor alsulcke actie als de
voorn[oemde] Elisabet hadde jegens den voorn[oemde] Marcelis
bewerende den contracte van huwel[ijk] tusschen henl[uiden]
geweest ende ten epule de zelve Marcelis
Petersz[oon bij middele voorsz[egd] bedwongen soude
mogen worden omme t selve contract te kennen
ofte ontkennen naer behoren waer naer als
op den XXVIIJ junij voorsz[egd] hadde die voorn[oemde] arrestante
jegens den voorn[oemde] Marcelis^Petersz verlent[?] woordende sijne
gearresteerde goedere) op de rolle vanden voorsz[egde]
gerechte doen puteren omme eijschen te doen ende
t selve doende geconcludeert ten fijne dat bijden voorsz[egde]
gerechte verclaert soude worden tussechen haer ende den
voorn[oemde] Marcelis geconrachaert te zijn wettelick
huwelijkc ende dat oversulcx de voorn[oemde] Marcelis
gecondemneert soude worden t selve te voldoen endet
solempnliseren naer gewoonte en ordonnan[tien] daer toe
staende concluderende voorts tot alsulcke
alimentatie als die vanden voorsz[egde] gerechte naer
gelegentheijt van des gedaechdes goederen bevunden souden
te behoren ofte dat hij anderssins gecondemneert
soude worden in alsulcke somme van penn[ingen] tot behoueff
van de imp[itran]te als uuijt die deductie van de saecke

#
der stadt Utrecht
gewesen te zijn ende
doende dat die vanden
gerechte
 
 
 
 
 
 

gedaechde dat bij senten vanden voorsz[egde] gerechte de
voorn[oemd] en eijsschersse verclaert soude werde in haeren
eijsch fijnen ende conclusie immers in voegen^soe zij die
genomen hadde ende procederende te wesen nijet
ontfanckel[ijk] ten minsten voor alsnoch ende dat
hij gedaechde soude werden geabsoveert vanden
instantie ende off hen gedaechde de voors[zegde] concl[usie]
nijet volgen en mochte (als hij verhoopte tae[?]) versoucken
eerst ende alvooren daer op recht gedaen te werden
dattet voorsz[egde] gerechte doende recht bij ordre
verclaren soude die voorn[oemde] eijschersse in haere eijsch
fijnen ende conclusie nijet gefundeert te zijn ende dat
hij gedaechde daer van soude weden geabsolveert
maeckende oick eijsch van costen schaden ende intentie
ecen[?] waer jegens d[e] voorn[oemde] eijschersse repliceren
doen seggeen ende allegeren hadde den eijsch ende concl[uderen]
bij haer gedaen ende genomen nijet fiveel maar seer
wel gefundeert te zijn gemerct dat de gedaechde
van hem hadde gegeven zeeckere obligatie van trauw
uit zijn eijgen handt onderteijckent luijdende de
selve obligatie van woorde tot woorde aldus ick
Marcelis Petersz[oon] van Hellsum bekene midsdese
getrauwt te hebben Lijsbeth franszd[ochte]r van
Rijebeeck ende belooff haer mijn leven nijet te verlaeten
haere p[er]sone tot dien eijnde hebbe ick haer
gegeven sommige lepellen belovende mitsdien haer
nijet te verlaeten soe ick die haer gegeven hebbe tot
een teijcken des verbants ende vasticheijts omme
haer te houden voor mijn echte wijff voor godt ende
voor die werelt oirconde heb ick het scriften
trauw hantteijcken gescreven ende onderteijckent
ende was onderteijkent bij mijn Marcelis Peter[oon]

van Hellsum op welcke trouwe de gedaechde
haer eijsscherse oik weeschelick bekent hadde ende
uit haer oick jaer ende dach geconviseert gehadt
ten huijse van her eijscherses vader haer houdende
voor^alledie gebuijren voor zijn echte huijsvr[ouw] hebbende
oick bijde selve eijscherse verwect ende geprocreert een
kijndt ende zijn eijgen vrinden gebeden omme t zelve
zijn kijndt te pillen verclarende doen ter tijt
voor alle d voorsz[egde] gebuijren ende vrinden dat hij dat
kijnt voor zijn echte kijnt hielte ende soe echt ende
edel als ijemant van henluijden waer uuijt immers
opentlick was blijckende dat tusschen partien voorsz[egd]
matrimonium legittima gecontraheert was nijet alleen
naer het heijlich evengelium nemaer oick naer orde
geestelicke ende weerlicke rechten gemerct
dat nae de selve geestel[ijke] rechten alle beloftenisse
van trouwe alwaeren d zelve oick conditioneel
werden gepurcificeert per copulam carnalem subsutam
sonder dat daer jegens ijet dede t geallegeerde concilie
van Trenten gemerct dat t selve concili nijet
gemaect en was bijde g[ene]raele^statenvande landen dan
alleenlick bij enige van de geestelickh[..] sulcx
dat die generale immers die werelicke state
van het christerijck t zelve cncilie mijet en
hadde willen aenemen ofte hen daer nae regulieren
te min overmits dat onlancx naert date van het
voorsz[egde] concilie inde nederlande (godt betert)
opgestaen waeren groote troublen ende binnelantsche
oorloghen waer toe t voorsz[egde] concilie van Trente
mttet geene daer uuijtgebolcht was groote oirsaecke
gegegen hadde sulcx dat in deze zaecke op t
zelve concilium nijet te letten en stont sonderlinge

regard genomen opde alteratie van de religie inde
voorsz[egde] nederlande op geress genouch mit abolitie ende
decogatie vande oude decreeten ende diecraetalen
Waerbinnen men oick nijet en counde verstaen den
officiael van den domproost in saecken matrimonium
rechter te wes[em] want indien sulcx waere soe souden
onder taepel van t voors[zegde] concilum gecasseert ende
te nijete gedaen werden alle huwelicken die gesolenmis[eert]
waern inde gereformeerde kercken voorde gemeente
tot groote schandael van t gemeen volck ende
aleenlick voor goet gehouden werden die huwelicken
gecelebreert naede roomsche religie debatherende
t vorder inhouden vandes gedaechdes antwoorde
bij domegatie en imptuvertie ende was eijntel[ijk]
bij partijen voorsz[egd] ter eerster instantie soe verre
geprocedeert geweest dat die vanden voorsze[gde] gerechte
op den IX^e julij 1580 bij haerluijde abusieve sententie
reecteren seeckere requiste civile bijden gedaechden
geimpetreert verclaert hadden dat die gedaechde den
wel ende wettelick getrouwt^hadde condemnerende oversulcx
den selven gedaechde die trouwe voorts te voldoen ende
solemniseren naer gewoente ende ordonnen daer teo staende
ende daer beneffens inde costen van den voors[zegde] processe
bij welcke sertentie de voorn[oemde] Marcelis Petersz[oon] hem
bevindende grootelick (soe hij seijde) gelevert ende
gegarveert te zijn hadde hem daer van binnen
behoirl[ijk] tijt geconstitueert appellant aenden voorsz[egde]
hove verheven zijn appel ende uuij craichte van seecker
appoinctement int selve csas hebbende doen verrdach naer
de voorn[oemde] Elisabet Frans d[ochte]r ten dage durende als
op den XXIIIJ octobris 1580 doende eijsch geconclud[eer]t
uuijt die middelen ter eerster instatntie geallegeert
ten fijne dat hij sententie vanden voorsz[egde] hove verclaert ende

geseijt soude werden die pu[]te sententie bij die vanden
regerchte van Utrechte van Utrecht geweest te zijn
nul machteloes ende van onweerden ende dat d zelve
over sulcx soude werden gecasseert ende te nijete gedaen
ende off d voorsz[egde] prettense sententie enichsins verstaen
mochte worden van weerden te zijn (des neen) dat
doende recht bij ordre verclaert soude worden
qualick bij die vanden voorsz[egde] gerechte geweest ende wel
bij den appellant daer van geappelleert te zijn
ende dat de geappelleerde soude werden mede gecond[emneer]t[?]
in alle die costen van beijden instantien ofte
anders ich[?] Waer jegens die geappelleerde
voor antwoorde uuijte middelen inde acten van de
eerste instantie verhaelt geconcludeert hadde
tot wel bijden voorsz[egde] gerechte geweest ende sonder
grieff bijden appellant geappe;eert te zijn dat
oversulcx tvonnisse in questie soude werden geapprobeert
mitte costen van beijder instantien ende naerdien
partien vorsz[egd] voor repl[iek] ende dupl[iekaat?] respective
hadden ge_sstlt[?] bij heurl[ieden] voorsz[egd] eijsch ende
antwoorde hadde t voorsz[egde] hoff opden XIX martij
1582 bij appointement dispositijff den selven geord[oneer]t
haer productie te doen voor zeecker comissaris
van den voorsz[egde] hove staende t welcke hadde
d voorn[oemde] appellant den hove gexe[cu]teert zeecer req[uist]^e
vivile mit aengehechte additionele articulen welcke
requiste bij partie admers[?] gedebatheert zijn als
incivile overmits den staet van processe hadde
thoff geordineert dat de selve soude worden gevoucht
bij t[]pule proces omme int wideren van dien daer
op regard genomen te worden naer behoiren ende
partien volgende t voorsz[egde] appoinctement dispositijff

haer productie van getuijgen briven ende munnimenten
gedaen hebben hadden van border productie
gerenuncheert gereprocheert gesalveert ende in
rechte geconcludeert ende alsoe staende t selve
de voorn[oemde] Marcelis Petersz[oon] ende deser werlt overleden
was soe hadden Gijsbert ende Anthonis van Schaijk
als oemen ende erffgen[amen] van de voorn[oemde] Marcelis
aengenomen darrementen vanden voorsz[egde] processe
versouckende die selve midsgaders oick die geapp[robeer]^de
ecustelick recht ende expeditie van justitie
t voorsz[egde] hoff gesien t voorsz[egde] proces ende aldat
bij dien gebleecken es gesien mede t besoinge vanden
comissaris gedaan op pointen van offitie[?] bijden
hove voors[zegde] geadviseert opten I decem[ber] laestleden
mitsgaders seeckere sommiere staet ende inventaris
vande naegelaeten goederen van sa[liger] Marcelis Petersz[oon]
van Helsum bij partien alhier den comissaris voorsz[egd]
aengebracht geconsidereert mede ende overbewog[en]
alle t geene in dese behourde geconsideert ende
overgewog[en] te zijn ende dat heeft cunnen ofte
moegen manieren met rijpe deliberatie van rade doende
recht buijten den noreij[?] ende van weg[en] die staten
slants van Utrecht (sonder regard te nemen op de
voors[zegde] requiste civil die d imp[utan]te nijet van doen en
hadden) heeft verclaert ende verclaert bij dese wel
geappelleert ende qualicken bij die vanden gerechte #
voorsz[egd] behoorden gedaen te hebben heeft verclaert ende
verclaert bij dese den eijscherse in haeren eijsch fijnen ende
conclusie (beroeren den trouw) te wesen nijet ontfanckel[ijk]
noch gefundeert absolierende daer van den verweerder
soe zij procederen ende doende voorts recht opt
laetste poinct vande voorsz[egde] conclusie ter eerste
 

instantie genomen heeft gecondemneert ende condemneert
bij desen den verweerders aen handen vanden eijschersse te
betalen boven t gundt zij tot dese dage toe vande
jaerlicxe incompst der goederen voorsz[egd] ontfangen heeft
(t welck zij behouden sal) die somme van ses hondert
carolus gulden eens den gulden tot twintich stuivers
gereeckent compenserende de costen van beijder
instantien omme redenen Actum pu[]tibus Brouxelles
Canter Pauws / Spfius Ruijsch ende Radelant raiden
inden voorsz[egde] hove ende repronnuncheert den lesten februarij
1584 oirconder etc[etera]